روستای خویگان علیا، قطب گردشگری تاریخی فریدون شهر - مدرسه سما

به گزارش مدرسه سما، شهرستان فریدون شهر به نام بخشی از منطقه فریدن بزرگ با تاریخ و قدمتی کهن با نام پرتیکان باستان معروف است. محوطه ها و تپه ­های تاریخی موجود در این پهنه جغرافیایی نشان از شکوه و عظمت این منطقه در دوران باستان به ویژه در دوره مادها و اشکانیان دارد.

میراث آریا: هرچند این نام آوری و تاریخ دیرینه فقط منحصر به دوران باستان و پیش از تاریخ نبوده و در دوران اسلامی هم این ناحیه در اعصار مختلف به ویژه در دوران شکوفایی تمدن اسلامی در منطقه اصفهان یعنی دوره صفویه زبان زد خاص و عام بوده است.

آثار تاریخی و جلوه های میراثی بر جای مانده از این دوره در منطقه ها شهری و روستایی فریدون شهر به وضوح گواه این شکوفایی اجتماعی، فرهنگی و دینی در منطقه غرب اصفهان یعنی فریدن و فریدون شهر است.

آثار و مدارک مستدل به صراحت نشان می دهد که در دوران شاه عباس اول اقوام گرجی و ارمنی از منطقه ها مرزی ایران به این ناحیه جغرافیایی منتقل شده اند و در کنار سه قوم دیگر یعنی بختیاری ها، ترک ها و فارس ها زندگی مسالمت آمیزی در این منطقه داشته و دارند.

هرکدام از اقوام یاد شده از دوره های گذشته، آثار تاریخی از خود به جای گذاشته اند که شاید یکی از شاخصترین و چشمگیرترین آثار، مربوط به اقوام ارمنی در منطقه ها روستایی شهرستان فریدون شهر باشد، هر چند در دهه 1340 شمسی در پی اجرای قانون اصلاحات ارضی، بسیاری از ارامنه ساکن در فریدن و فریدون شهر با فروش اراضی تحت مالکیت خود به کلان شهرهای ایران یعنی اصفهان و تهران و برخی هم به خارج از کشور مهاجرت کردند.

وجود 3 کلیسا و قبرستان ارامنه

بر اساس شواهد تاریخی، حضور ارامنه در منطقه فریدون شهر عمدتاً در روستاهای خویگان علیا، سنگباران، صادقیه، میلاگرد، بیجگرد و سورشجان بوده است. روستای خویگان علیا در شمال فریدون شهر یکی از روستاهای مهم و هدف توریستی به تعداد می رود که عمده معروفیت آن به دلیل برخوداری از بافت تاریخی، قبرستان های ارامنه با سنگ قبرهای ارزشمند و بی بدیل و مهم تر از همه سه کلیسا است که به نام های مریم مقدس، هوانس و نرسس هنوز هم با معماری ویژه پابرجا بوده و در آن ها مرنام های مذهبی به قوت خود برگزار می شود.

کلیسای مریم و هوانس در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و پرونده ثبت کلیسای نرسس هم در مراحل پایانی قرار گرفته است، به عبارت بهتر، خویگان علیا، نقطه کانونی توریستی تاریخی شهرستان فریدون شهر است که با سرمایه گذاری در آن می توان از این روستا به نام قطب توریستی میراثی در منطقه بهره برداری کرد.

کلیساهای مذکور در طی چند سال اخیر با اعتبارات اختصاص یافته از سوی اداره کل میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی استان اصفهان احیا و بازسازی شده اند. علاوه بر کلیساها، خانه های تاریخی با معماری ویژه ارمنی در این روستا وجود دارد که در صورت بازسازی، می توانند به صورت اقامتگاه های بوم گردی و هتل های سنتی، پذیرای توریستان مختلف باشند.

از دیگر آثار معروف در این روستا، قلعه تاریخی سیمون است که متأسفانه در طول سالیان گذشته به شدت تخریب شده و نیازمند بازسازی است. این روستا، علاوه بر برخوداری از میراثث ملموس که به آن ها اشاره شد، از مواریث ناملموس ارزشمندی برخودار است که برگزاری مرنام های دینی در کلیسا و جشن وارداوار یا همان آب پاشان مسیحی از مهم ترین آن ها به تعداد می رود که در تیر ماه و بعد از عید پاک مسیحیان برگزار می شود.

قبرستان های ارامنه از دیگر آثار ویژه تاریخی در این روستاست که بزرگی و کوچکی سنگ قبرها و حکاکی های اجرا شده بر روی آن ها هر یک حکایت های متنوعی از شیوه زیست، آداب و رسوم و باورها و عقاید این قوم در دوران گذشته در خود دارند.

خویگان علیا، بی شک نمادی شاخص از حیات تاریخی قوم ارمنی در منطقه فریدون شهر است که باید در چارچوب توسعه پایدار توریستی و با بهره گیری از طرح های بازآفرینی میراث تاریخی از آن به شیوه ای مناسب و شایسته حفاظت و بهره برداری کرد.

در نگاه جغرافیایی، جاذبه های ویژه توریستی در این روستا صرفاً به آثار تاریخی و میراثی ختم نمی شود، بلکه این روستا با برخوداری از آب و هوای خنک، چشم اندازهای طبیعی زیبا، چشمه ها و قنات های جوشان با آب زلال و گوارا و مهم تر از همه اراضی کشاورزی وسیع در بخش توریستی طبیعی و به خصوص توریستی کشاورزی از ظرفیت های بسیار ارزشمندی برخوردار است.

محصولات کشاورزی تولید شده در این روستا به دلیل مطلوبیت و حاصل خیزی خاک از کیفیت بسیار خوبی برخودار است که مهم ترین آن ها، محصول سیب زمینی است. هرساله در مهر ماه با روی آوردن کشاورزان به فرآیند برداشت محصول سیب زمینی، جلوه های زیبایی از کار و هنر در این روستا تداعی می شود که می توان از این ظرفیت هم تحت نام جشنواره برداشت سیب زمینی برای جذب توریست استفاده کرد.

از لحاظ زیرساخت های توریستی هم این روستا با قرار گرفتن در کنار شاه راه اصلی استان اصفهان به لرستان از جاده ارتباطی و دسترسی مناسبی برخودار بوده و دارای یک هتل آپارتمان، دو اقامتگاه بوم گردی و چندین سوئیت است که می تواند پذیرای توریستان و مسافران باشد.

شورای خلیفه گری استان اصفهان هم به این روستا توجه خاص داشته و در حفظ آثار تاریخی و میراث ناملموس دینی و فرهنگی ارامنه در این روستا تلاش های چشمگیری انجام می دهد. مسلماً تدوین یک طرح جامع توریستی در قالب مدیریت واحد و بهره گیری از توان تمام نهادهای ذی ربط در این روستا می تواند این روستای هدف توریستی را در سطح ملی و فراملی مطرح کند.

* گزارش از علی جوزی، رئیس اداره میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی شهرستان فریدون شهر