دلیل اصلی تنش میان عربستان و پاکستان چیست؟ - مدرسه سما

به گزارش مدرسه سما، به نظر می رسد بحران کشمیر، شیوع کرونا و نزدیکی پاکستان به ایران از عوامل اصلی تنش های اخیر بین اسلام آباد و ریاض باشند.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری مدرسه سما، تحولات اخیر دیپلماتیک در روابط عربستان با پاکستان باعث بروز برآورد هایی مبنی بر وجود تنش شدید در روابط طرفین شده است.

هفته پیش ژنرال قمر جاوید باجوا به عربستان رفت تا در مورد راه های بهبود روابط طرفین مصاحبه کند. اما به طور غیرمنتظره نتوانست با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی ملاقات کند.

به دنبال این اتفاق، شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان روز پنجشنبه در سفری فوری به چین رفت تا ملاقاتی دو روزه از این کشور داشته باشد.

سفر قریشی به برآورد ها در مورد سردی روابط دو کشور دامن زد. دولت پاکستان روز پنجشنبه برآورد ها در مورد سردی روابط ریاض با اسلام آباد را رد کرد، اما اقدامات و نظرات مقامات این کشور نشان می دهند واقعیت چیز دیگری است.

در کنار این دو نشانه باید اظهارات اخیر عمران خان نخست وزیر در یک کنفرانس خبری را نیز در نظر گرفت که گفت برآورد ها در مورد بحران در روابط با عربستان کاملاً بی پایه هستند، اما درعین حال متذکر شد که آینده پاکستان به چین گره خورده است.

اما چه فاکتورهایی در وخامت رابطه عربستان و پاکستان دخیل هستند؟

میدل ایست آی در گزارشی در مورد تنش ها در روابط پاکستان و عربستان، سه موضوع بحران کشمیر، بحران کرونا و ایران را عامل سردی روابط ریاض و اسلام آباد معرفی می نماید.

در این گزارش آمده است:

هند حدود یک سال پیش شرایط خودمختاری ایالت جامو و کشمیر خود را لغو کرد و اعتراضات مردم مسلمان این منطقه را به شدت سرکوب کرد.

پاکستان که بخشی از کشمیر را کنترل می نماید و درگیر یک مناقشه مرزی طولانی مدت با هند است، به شدت با این تصمیم مخالفت کرد.

سازمان همکاری اسلامی که تحت نفوذ عربستان است بیانیه ای در اعتراض به اقدام هند صادر کرد، اما حاضر نشد به درخواست پاکستان جلسه وزرای خارجه سازمان را برای آنالیز این مسئله برگزار کند.

عربستان و امارات که زمانی از موضع پاکستان در قضیه کشمیر حمایت می کردند سال گذشته از انتقاد از اقدام هند خودداری کردند.

درگیری های کشمیر

بدتر اینکه کمی بعد امارات یک جایزه به نارندرا مودی نخست وزیر هند اعطا کرد و عربستان وی را به یک کنفرانس سرمایه گذاری در ریاض دعوت کرد.

محمد بن سلمان ولیعهد سعودی فوریه 2019 از دهلی نو ملاقات و توافق کرد سرمایه گذاری های بزرگی در هند انجام دهد. درست کمی بعد از اعلام تصمیم هند در مورد کشمیر، عربستان در ماه آگوست یک توافق 15 میلیارد دلاری با هند منعقد کرد.

شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان که از رویکرد کشورهای جنوب خلیج فارس در قبال بحران کشمیر ناراحت شده بود، سال گذشته در اظهاراتی نادر از ریاض و سازمان همکاری اسلامی به خاطر انفعال آن ها انتقاد کرد.

اما کمی بعد از مصاحبه قریشی، عربستان خواستار بازپرداخت زودهنگام یک وام یک میلیارد دلاری شد و از تمدید یک توافق قبلی برای به تعویق انداختن پرداخت 3 میلیارد دلار پول نفت سعودی توسط پاکستان خودداری کرد.

سال گذشته محمد بن سلمان از پاکستان بازدید کرد و قول 20 میلیارد دلار سرمایه گذاری را داد، ازجمله سرمایه گذاری در یک پالایشگاه جدید نفت در بندر گوادر. اما در جریان همین سفر محمد بن سلمان به هند که حجم اقتصاد آن 9 برابر پاکستان است حدود 100 میلیارد دلار قرارداد امضا کرد.

در عین حال عربستان در غیاب ایران به صادرنماینده اصلی نفت به هند تبدیل شده و این موجب نزدیکی بیش ازپیش دو کشور شده است.

بحران کرونا و کسری بودجه عربستان

مسئله دیگری که زمینه تنش در روابط دو کشور را فراهم نموده بحران کرونا است.

عربستان ظاهراً قصد کوچک کردن حجم بودجه خود را دارد تا بتواند با کرونا کنار بیاید. اقتصاد عربستان درنتیجه تعطیلی اقتصاد به خاطر بحران کرونا و نیز کاهش قیمت نفت آسیب زیادی دیده است. بحران موجب شده ریاض اقتصادیات بر ارزش افزوده را سه برابر و بیش از 25 میلیارد دلار در مخارج خود صرفه جویی کند.

وام مذکور و توافق تعویق بازپرداخت وام بخشی از یک بسته اقتصادی 6 میلیارد دلاری بودند که عربستان سال 2018 برای تقویت اقتصاد پاکستان ارائه نموده بود.

پاکستان در دهه های اخیر اخیر به دفعات از محموله های نفتی و یاری های اقتصادی عربستان بهره مند شده و در قبال آن کارگر به این کشور صادر نموده است. پاکستان همچنین در این سال ها ده ها هزار سرباز به عربستان فرستاده است و مانورهای نظامی مشترک با این کشور برگزار نموده است.

پاکستان همچنین از عربستان حمایت سیاسی می نماید. عمران خان نخست وزیر کنونی پاکستان که تصور می شد رابطه آن چنان نزدیکی با عربستان نداشته باشد سال 2018 در یک کنفرانس سرمایه گذاری در ریاض شرکت کرد، آن هم درست بعد از قتل جمال خاشقجی که منجر به عدم شرکت بسیاری از دعوت شدگان به کنفرانس شد.

اما رابطه اقتصادی پاکستان با عربستان دیگر به قوت سابق نیست. نفت اهمیت خود برای پاکستان را ازدست داده است، چرا که این کشور اکنون برای تأمین انرژی خود از گاز طبیعی مایع قطر و زغال سنگ که با یاری چین فراوری می گردد بهره می برد.

اقتصاد پاکستان از دیرباز اتکای زیادی به پول هایی داشته که کارگران پاکستانی از عربستان ارسال می نمایند. اما از سال 2014 به این طرف ارسال پول از عربستان فرایند کاهشی داشته و بحران کرونا نیز موجب افت چشمگیر آن شده است.

عربستان در چارچوب طرح اصلاحات اقتصادی خود کوشش داشته از تعداد کارگران خارجی در این کشور بکاهد و به جای آن ها اتباع سعودی را استخدام کند. احتمالاً بحران کرونا و کاهش قیمت نفت موجب تسریع این فرایند می گردد، چراکه دولت عربستان پول چندانی برای دادن پول به بیکاران عربستانی ندارد.

نقش همسایه غربی پاکستان

با وجود روابط اقتصادی نزدیک، اسلام آباد هیچ گاه مهره نیابتی ریاض نبوده است و شکاف ها بین طرفین مدت هاست خودنمایی می نمایند.

یکی از مسائلی که از دیرباز ترمز نزدیکی بیش ازپیش روابط عربستان و پاکستان بوده موضوع ایران است.

عربستان در سال های اخیر سیاست تهاجمی در قبال ایران اتخاذ نموده است، اما پاکستان کوشش نموده وارد تنش ها بین عربستان و ایران نگردد. موضع گیری پاکستان ضد ایران می تواند منجر به تشدید تنش های مذهبی و سیاسی در داخل پاکستان گردد.

پاکستان و ایران همواره رابطه نزدیکی داشته اند، چراکه همسایه یکدیگر هستند و در ضمنً بیش از 20 درصد جمعیت پاکستان شیعه هستند. نفوذ تاریخی شیعیان در پاکستان در سطحی بوده که محمدعلی جناح سیاستمدار شیعه به عنوان بنیان گذار پاکستان شناخته می گردد.

پاکستان بارها علیه قطعنامه های ضد ایرانی سازمان ملل که توسط عربستان پیشنهادشده اند رأی داده است.

سال 2015 اسلام آباد از ارسال سرباز به یمن برای یاری به ارتش سعودی خودداری کرد، درحالی که نواز شریف نخست وزیر وقت پاکستان رابطه نزدیکی با ریاض داشت. عربستان آن قدر از اقدام شریف ناراحت بود که سخنرانی وی در یک کنفرانس با حضور دونالد ترامپ در ریاض در سال 2017 را لغو کرد.

کمی بعد از کنفرانس سال 2017 وقتی بحران قطر آغاز شد، پاکستان خنثی باقی ماند.

احتمال نزدیکی پاکستان به محور ایران، ترکیه، مالزی

درنهایت پیش بینی می گردد رابطه پاکستان با عربستان سعودی همچنان ادامه خواهد داشت، اما مثل قبل ویژه نخواهد بود.

تجارت پاکستان با عربستان باوجود کاهش واردات نفت از این کشور و کم شدن تعداد کارگران خارجی، هنوز از تجارت پاکستان با ایران بیشتر است. تجارت با ایران در سال 2019 حدود 500 میلیون دلار بود که فقط بخش کوچکی از تجارت با عربستان سعودی است.

احتمالاً پاکستان یک شریک امنیتی مهم عربستان باقی بماند و همکاری اقتصادی طرفین ادامه پیدا کند، گرچه در سطحی پایین تر. اما در بلندمدت دهلی نو می تواند جای ایران اسلام آباد را بگیرد و تبدیل به شریک اصلی عربستان در آسیای جنوبی گردد.

اما تنش های اخیر در روابط پاکستان با عربستان می تواند منجر به نزدیکی بیش ازپیش پاکستان به چین گردد.

همچنین این احتمال جدی است که روابط پاکستان با محور ایران، ترکیه، قطر، مالزی نزدیک تر از قبل گردد.

پاکستان روابط نزدیک و دیرینه ای با ترکیه دارد و از قطر انرژی دریافت می نماید.

ایران در قضیه کشمیر موضع محکمی در انتقاد از هند اتخاذ کرد و این موجب خرسندی پاکستان شد.

دسامبر سال گذشته پاکستان قصد شرکت در اجلاس مشترک این چهار کشور در مالزی را داشت، اما نهایتاً تحت فشار عربستان از تصمیم خود منصرف شد.

پاکستان با یاری این کشورها می تواند در قضیه کشمیر خواسته خود را به کرسی بنشاند.

4106/