آیا کمپوست انسانی راه چاره بهتری به جای تدفین اموات است؟ - مدرسه سما

به گزارش مدرسه سما، مجلس ختم، مرنام سوزاندن و بعلاوه مرنام تدفین از متداول ترین روش ها برای خداحافظی با اموات است. با این حال، با توسعه تکنولوژی و علوم زیستی، گزینه دیگری به وجود آمده که فعلا در کشورهای پیشرفته می توان آن را مشاهده کرد. گزینه ای به نام کمپوست انسانی که نه تنها برای محیط زیست به شدت سودمند است، بلکه می توان از این تکنیک برای پیشرفت جوامع مختلف بهره برد. در این مقاله، ضمن معرفی کمپوست انسانی به صورت جامع، به توضیح بعضی از سوالات مهم که ممکن است در فکر شکل گیرد پاسخ داده می گردد.

کمپوست انسانی فرایندی است که به فعالیت مولکول های زیستی در بدن انسان پایان داده و از مواد ارگانیک و آلی به منظور تبدیل اجساد به خاک استفاده می شود. این شکل منحصر به فرد از فرایند تجزیه در ابتدا به وسیله کارشناسان تدفین کشور ایالات متحده آمریکا مطرح شد.

به طور مختصر، اجساد در یک سری کانتینرهای بدون هوا نهاده شده و به وسیله انبوهی از ترکیبات یونجه و خاک اره پوشیده می شود. مواد آلی در این حالت به سرعت تجمع یافته و به طور طبیعی گرمای مطلوبی را فراوری می نمایند. به همین سبب، به جای استفاده از سوخت های فسیلی به منظور سوزاندن اجساد می توان از این روش برای تامین انرژی گرمایی بهره برداری کرد. به طور کلی، سوزاندن اجساد که در کشورهای اروپایی و آمریکایی رواج پیدا نموده به 135 لیتر سوخت احتیاج دارد. این فرایند نزدیک به 245 کیلوگرم گاز CO2 را در اتمسفر آزاد می نماید. با این حال، فرایند کمپوست انسانی موجب شده تا فرایند تجزیه جسد تا 90 درصد پاکیزه تر از روند سوزاندن انجام شود. در حقیقت، فرایند کمپوست انسانی به شدت ساده است. کارکنان تنها احتیاج دارند تا از گروهی از مواد آلی استفاده نموده و روی جسد قرار داده و سپس، به راحتی درپوش کانتینر را ببندند. گرمای ایجاد شده موجب می شود تا فعالیت میکروبی به شدت افزایش یابد. تقریبا در عرض یک ماه می توان یک محصول کمپوست انسانی را تهیه کرد. در کشورهای غربی این طور مرسوم شده تا خاکِ مورد نظر را در پایان به خانواده متوفی در صورت تقاضا برمی گردانند.

در بحبوحه بحران گرمایش جهانی، از فرایند کمپوست انسانی به شدت استقبال می شود؛ چراکه با فراوری CO2 کمتر می توان جلوی تشدید بحران گرمایش جهانی را تا حد زیادی گرفت. بعلاوه، محیط زیست به مراتب بهتری نسبت به قبل خواهیم داشت. از طرفی دیگر، این طرز تفکر که فرد پس از مرگ به یک جزء هر چند کوچک در طبیعت تبدیل می شود، خط فکری جالب و قابل تاملی است که تقریبا قابل پذیرش به وسیله انسان های غربی است. حداقل این مسئله که جسد سوزانده نشده و طی یک فرایند بیولوژیکی به خاک تبدیل می شود، از لحاظ روحی و روانی روی فرد و حتی خانواده متوفی تاثیر بهتری می گذارد.

نکته جالب اینجاست که فرآورده حاصل از فرایند سوزاندن، تنها خاکستر است که هیچ فایده ای به حال محیط زیست و حتی خانواده متوفی ندارد. با این حال اگر فرایند کمپوست انسانی در پیش گرفته شود، محصول نهایی خاک است. می توان از این خاک به منظور کوددهی به باغ و باغچه ها استفاده شود. در حال حاضر تنها در چهار استان کشور آمریکا فرایند کمپوست انسانی در فهرست گزینه های تدفین وجود دارد. چهار ایالاتی که عبارتند از کولورادو، اریگون، ورمونت و واشنگتن.

کاترینا اسپید؛ اولین فردی که به فکر کمپوست انسانی افتاد

کاترینا اسپید، صرفا یک دانش آموخته علوم کشاورزی در دانشگاه کشور آمریکا بود که روی صنعت تدفین برای مدتی طولانی مشغول به کار بوده و بعلاوه تحقیقاتی را در پیش گرفته بود. یافته های این دانش آموخته در زمینه تدفین اجساد انسانی به شدت نا امیدنماینده بود؛ از این بابت که صنعت تدفین در دنیای غرب به شدت گران قیمت و ناپایدار از لحاظ تعادل و توازن انرژی محسوب شد. اسپید در زمینه تحقیقاتی پای خود را فراتر برده و به آنالیز فرهنگ جوامع مختلف پیرامون امر تدفین پرداخت. اسپید به نتایج بسیار گسترده ای دست پیدا کرد. با این وجود، او دریافت که دو روش تدفین در خاک و سوزاندن جسد، دو روش متداول برای افراد به منظور دفن مرده ها تلقی می شود.

اسپید با تحقیقات گسترده کوشش کرد با دانشمندان دانشگاه استان واشنگتن به خصوص در بخش علوم خاک همکاری کند. او در نهایت امر توانست تحقیقات آزمایشگاهی را ابداع کند تا به جای مانده یک جسد انسانی در نهایت به یک ماده خاک یا شبه خاک تبدیل شود؛ فرآورده ای که بتوان از آن برای مصارف کشاورزی استفاده کرد.

اسپید در نهایت توانست شرکت خودش را در این زمینه تحت عنوان Recompose تاسیس کند. شرکت اسپید توانست گزینه دیگری به مردم برای وداع با اموات شان فراهم کند. با وجود این که یک روش بسیار بدیع و نو در آمریکا روی کار آمد، مردمان استان واشنگتن به تدریج به روش کمپوست انسانی روی خوش نشان داده اند. البته ناگفته نماند که برای قانونی تلقی شدن کمپوست انسانی در جامعه آمریکا، اسپید کوشش های شبانه روزی خود را به کار گرفت تا شرکتش از بهار سال 2021 میلادی بتواند به صورت قانونی و بدون هیچ دردسری مشغول به کار شود. شاید اگر سعی و کوشش های کاترینا اسپید در آن سال ها نبود، همچنان کسی درباره کمپوست انسانی به فکر نمی افتد، چه برسد به تاسیس یک شرکت خصوصی که رسالتش بر مبنای این هدف نهاده شده باشد. نام کاترینا اسپید در علوم زیستی ثبت جهانی شد و در ویکی پدیا صفحه ای به پاس زحماتش در زمینه توسعه فناوی علوم کشاورزی شکل گرفت.

ساز و کار کمپوست انسانی

برای کمپوست و تجزیه اجساد به چند عامل ساده احتیاج است: اکسیژن، میکرو ارگانیسم و مواد آلی. البته مواد آلی خود دسته بندی بسیار گسترده ای دارند. این دسته از مواد را می توان از پس مانده خوراک، گیاهان و حتی به جای مانده جسد انسان ها هم کسب کرد. میکرو ارگانیسم ها این ضایعات و پس مانده ها را به وسیله آنزیم هایی که دارند شکسته و خرد می نمایند. با این حال، کل این فرایند به اکسیژن احتیاج دارد و به همین خاطر، اگر یک محیط خلا ایجاد شود، نمی توان فرایند کمپوست را انجام داد. یک مثال ساده پیرامون کمپوست را احتمالا همه تا به حال به چشم خود دیده اند. یک عدد موز سالم را تصور کنید. پس از چند روز، پوست موز به یک شکل و شمایل دیگر تبدیل می شود. این فرایند، یک نوع کمپوست محسوب می شود.

البته بعضی از کارشناسان عقیده دارند که لفظ کمپوست برای تجزیه انسان به خاک، صحیح نبوده و بهتر است به این فرایند در انسان، نو ترکیبی گفته شود. در حقیقت بر اساس این فرایند، مواد ناپایدار به یک مواد پایدار تبدیل شده و به مرور زمان به عناصر طبیعی تبدیل می شوند. هدف شرکتی مثل Recompose در این است تا متریال آلی و ارگانیک شامل اجساد انسانی به یک ماده ارگانیک پایدارتر تبدیل شود. به زبانی ساده تر، جسد انسان به چیزی تبدیل شود که دیگر به به جای مانده یک جسد شباهت نداشته باشد. ناگفته نماند که در جریان کمپوست انسانی، تغییرات در سطح مولکولی رقم زده می شود.

ایده کمپوست انسانی از دور بسیار زیبا و خلاقانه است اما در بطن کاری، یک فرایند چالش برانگیز به شمار میرود. برای نمونه ذخیره و انبار کردن اجساد در همان ابتدای پذیرش متوفی یک چالش مهم برای شرکت ها تلقی می شود؛ چراکه نمی توان اجساد را به همین راحتی در یک منطقه نگهداری نموده تا در نهایت نوبتشان برای انجام عملیات کمپوست سر برسد. کل فرایند بسته به شرایط جسد، محیط و بعلاوه پروتکل های شرکتی که این کار را انجام می دهد سه تا هفت هفته به طول می انجامد تا بدن انسان به طور کامل به خاک تبدیل شود. در کل فرایند کمپوست انسانی از مواد سمی مثل فرمالدهید، فلزات و بعلاوه چوب های فرآوری شده استفاده نمی شود.

آلکالین هیدرولیز؛ یک روند مشابه به کمپوست انسانی

قطع به یقین هر خانواده ای به این راحتی پذیرش نمی نماید تا فرایند مرسوم تدفین را کنار گذاشته و جسد متوفی را طی یک فرایند تجزیه به خاک تبدیل کند. این مسئله موجب شد تا ضمن آنالیز جوانب مختلف برای استفاده از روینمودهای دیگر، یک روش مشابه به کمپوست انسانی هم ارائه شود. کشور ایالات متحده آمریکا به یک فرایند تدفین، مجوز قانونی اعطا نموده تا مردم بتوانند به روشی کم هزینه شبیه به کمپوست انسانی با عزیزانشان خداحافظی نمایند. این روش، آلکالین هیدرولیز خطاب می شود که یک مدل سوزاندن بر مبنای آب است. این فرایند تقریبا همان ایده کمپوست انسانی را دنبال می نماید؛ یعنی تجزیه بقایای انسانی به مواد با ثبات دیگر. فرایند آلکالین هیدرولیز در 19 استان کشور آمریکا انجام می شود.

در حال حاضر واشنگتن، تنها استانی است که دیگر تن به فرایند آلکالین هیدرولیز نمی دهد. دولت این استان از بهار سال 2019 میلادی، فرایند کمپوست انسانی را قانونی اعلام نموده است. با این که اسپید توانست کمپوست انسانی را به یک فرایند قانونی تبدیل کند، چند استان همچنان پروژه اسپید را با جدیت دنبال نموده تا اطلاعات بهتر و دقیق تری از این فرایند به دست آورند. در هر صورت، کمپوست انسانی نسبت به آلکالین هیدرولیز به مراتب بهتر است؛ چراکه هیدرولیز جسد به واسطه ماده آلکالین احتیاج به دفع مواد شیمیایی دارد و به همین علت، آب های سطحی ممکن است آلوده شود. از آن سو، کمپوست انسانی نه تنها موجب آلودگی محیط زیست و آب های سطحی نمی شود، برای محیط زیست به دلایلی که قبلا به آن اشاره شد به شدت سودمند واقع می شود. جالب است بدانید که این سخت گیری ها بیشتر معطوف به کشور آمریکاست و کمپوست انسانی در کشورهای اروپایی به مراتب راحت تر مورد پذیرش دولت و مردم نهاده شد. برای مثال جالب است بدانید که در کشور سوئد، فرایند کمپوست انسانی از سال 2005 میلادی قانونی اعلام شد.

تکلیف استخوان ها چه می شود؟

این مسئله شاید برای بسیاری جای سوال داشته باشد که چطور استخوان های یک انسان تجزیه می شود؟ به طور معمول حتی پس از چند سال سپری شدن از زمان مرگ یک فرد، استخوان هایش زیر خاک باقی می ماند. برای مثال می توان به فعالیت باستان شناسان اشاره نمود که با حفاری و یافتن استخوان های یک موجود کوشش می نمایند تا هویت، قدمت و سایر پارامترهای مربوط به فسیل مورد نظر را شناسایی نمایند. در فرایند کمپوست انسانی چه بر سر استخوان ها می آید؟ قبل از پاسخ به این سوال، باید درباره بخشی از ساز و کار این فرایند صحبت شود.

محتواهای سیلندر به طور معمول در زمان کمپوست با یکدیگر مخلوط می شود تا به جای مانده استخوان های انسانی هم راحت تر شکسته و به قطعات کوچک تر تبدیل شود. فرایند ترکیب مواد تا حدی پیش می رود که اگر بدن انسان به طور کامل تجزیه شود، یک یارد مکعب خاک فراوری می شود. تکنیک مخلوط سازی مواد طی 30 روز انجام می شود و در این بازه، استخوان ها همان طور که گفته شد به تکه های بسیار کوچک تبدیل می شوند. بنابراین نمی توان ادعا کرد که طی کمپوست انسانی هیچ چیزی از انسان از لحاظ استخوانی باقی نمی ماند؛ چراکه سخت ترین بخش بدن انسان در حقیقت همان استخوان ها به شمار می رود. طی فرایند کمپوست انسانی، با خرد کردن استخوان به قطعات ریزتر کوشش می شود تا فرایند تجزیه استخوان ها جلو بیفتد. به زبانی ساده تر، اگر قرار باشد برای مثال استخوان طی 30 سال به صورت کامل پودر شود، این مدت زمان با بهره برداری از روش کمپوست انسانی به نصف تقلیل پیدا می نماید.

هزینه کمپوست انسانی و شرایط انجام آن در ایران

در حال حاضر در کشور ایران از این فناوری به منظور تجزیه جسد انسان استفاده نمی شود و فراوری کمپوست انسانی تنها از فضولات انسانی به دست می آید. با وجود این که درصد نیتروژن موجود در کودهای انسانی به شدت اندک (پنج الی هفت درصد) است، بسیاری از کشاورزان نسبت به استفاده کود انسانی واهمه دارند؛ چراکه کود انسانی با وجود درصد رطوبت بسیار بالا، مقادیر فسفر و پتاسیم به مراتب کمتری نسبت به کودهای حیوانی مثل گاو، اسب و گوسفند دارند.

حتی اگر کمپوست انسان در ایران هم به صورت قانونی و شرعی مجاز شود و از طرفی دیگر تشکیلات و شرکت هایی در این زمینه احداث شود، همچنان این روش در کشور با چالش های متعددی روبه رو است. مهم ترین بحران و چالش در عدم پذیرش اغلب مردم برای کمپوست کردن اجساد است؛ چراکه دفن متوفی به روش طبیعی در خاک، از قدیم در فرهنگ جامعه نفوذ بسیار زیادی پیدا نموده و نمی توان به راحتی این مسئله را از فرهنگ مردمان ایرانی حذف کرد. از طرفی دیگر، هزینه کمپوست انسانی برای یک خانواده ایرانی به شدت گران قیمت تمام می شود. در کشورهای غربی برای تهیه کمپوست انسانی بسته به شرایط و شرکت مورد نظر، رقمی بین 4 الی 6 هزار دلار باید پرداخت شود. طبیعتا این رقم در کشور ایران به هیچ عنوان ارزان نیست.

کمپوست انسانی در برابر دفن طبیعی

شاید این سوال برای مخاطبین متعدی شکل گرفته وقتی می توان به راحتی یک فرد را در خاک دفن کرد، چرا باید برای تهیه کمپوست انسانی اقدام کرد؟ آیا کمپوست انسانی مزیت هایی نسبت به دفن طبیعی دارد؟

در ظاهر، هر دو روش برای محیط زیست مطلوب بوده و ضرر و زیان هایی در پی ندارد. هر چند، برای تدفین می بایست از آرامگاه و اماکنی از این قبیل در سطح شهر استفاده کرد. بنابراین باید اماکنی این چنینی در سطح یا حاشیه شهر بنا شود. به همین علت از لحاظ زیبایی شناسی و لجیستیکی بهتر است روش دفن طبیعی هم به تدریج کنار برود تا شهر نمای بهتری پیدا کند. طبیعتا با محدود کردن محیط های قبرستانی می توان به زیبایی شهر یاری دو چندانی کرد. جدا از این مسئله، کمپوست انسانی در برابر دفن طبیعی مزیت آن چنان خاص دیگری ندارد. در هر دو مورد تجزیه انسانی به روشی صورت می گیرد که به محیط زیست صدمه ای وارد نمی شود. شاید حتی بتوان هزینه کمتری برای دفن طبیعی نسبت به تهیه کمپوست انسانی در نظر گرفت.

شرکت های انجام دهنده کمپوست انسانی

در حال حاضر چند شرکت به منظور تهیه کمپوست انسانی از اجساد تاسیس شده اند که به صورت قانونی مشغول به کار هستند. در این مطلب چهار شرکت معتبر در این زمینه معرفی می شود:

شرکت Recompose

اولین شرکت برای انجام فرایند کمپوست انسانی، شرکت Recompose به بنیان گذاری کاترینا اسپید است؛ همان فردی که در این زمینه فعالیت نموده و توانسته کاری کند تا کشور ایالات متحده آمریکا این فناوری را به رسمیت بشناسد. با مراجعه به وب سایت این شرکت می توان اطلاعات جامعی را درباره رسالت و فرایند کاری شان به دست آورد. این شرکت در واشنگتن احداث شده اما شعبه جدیدی در استان کلرادو بنا شده است. اسپید در نظر داشته تا 32 کانتینر برای ابتدای کار در شرکت قرار داده شود اما بنا به توسعه ویروس کوید-19 این تعداد به 10 عدد رسید. این شرکت برای انجام کمپوست انسانی، 5500 دلار دستمزد دریافت می نماید. شرکت با دریافت این مبلغ، تمامی روند کاری را به صورت اتوماتیک انجام می دهد.

شرکت Return Home

مایکا ترومن، شرکتی به نام Return Home را با الهام از شرکت اسپید تاسیس کرد تا فرایند کمپوست انسانی توسعه چشمگیری پیدا کند. این شرکت به منظور رقابت با شرکت اسپید، رقم یک فرایند کمپوست انسانی را نسبت به شرکت رقیب کمتر (3800 دلار) اعلام نموده است. این شرکت با 65 کانتینر در واشنگتن مشغول به کار شده است. ترومن در نظر دارد تا بیزینسش را به کلرادو و کالیفرنیا هم توسعه دهد. برخلاف شرکت Recompose، شرکت ترومن بسته به مبلغی که دریافت می نماید، تنها فرایند کمپوست انسانی را انجام داده و هزینه نقل و انتقال جسد به شرکت بر عهده خانواده متوفی است.

شرکت Herland Forest

این شرکت، هم جواز انجام فراوری کمپوست انسانی و هم جواز انجام تدفین در خاک را کسب نموده است. شرکت هرلند برای انجام کمپوست انسانی 3000 دلار هزینه دریافت می نماید که این مقدار هزینه، مثل شرکت Return Home تنها برای انجام فرایند است و برای نقل و انتقال باید هزینه جداگانه ای پرداخت شود.

شرکت Earth Funeral

این شرکت در حال حاضر در واشنگتن و اوریگون مشغول به کار است و اعضای این شرکت در کوشش هستند تا کربنی که از فرایند به دست می آید، به یک کربن خنثی و بدون سمیت برای محیط زیست تبدیل شود. با این حال، کل فرایند کمپوست انسانی در این شرکت 45 روز طول می کشد. از طرفی دیگر، این حق انتخاب برای خانواده ها در نظر گرفته می شود که تا چه مقدار دلشان می خواهد خاک فراوری شود. مابقی بازمانده متوفی در صورت تقاضا به خانواده برگردانده می شود تا در مرنام تدفین به روشی دیگر مورد استفاده نهاده شده یا دفن شود. این شرکت برای انجام فرایند فراوری کمپوست انسانی، 4950 دلار دریافت می نماید. این رقم به منظور انجام تمامی فعالیت ها اعم از نقل و انتقال دریافت می شود.