کلیسای ننه مریم ارومیه، قدیمی ترین کلیسای آشوریان دنیا - مدرسه سما

به گزارش مدرسه سما، این مکان های مذهبی علاوه بر تاریخ، همزیستی مسالمت آمیز اقوام و ادیان مختلف را طول تاریخ، در این دیار نیز به نمایش می گذارند و در حال حاضر نیز در ارومیه اقوام مختلفی چون کرد، ترک، آشوری و ارمنی زندگی می نمایند که هر کدام مکان های عبادت مختص خود را دارند.

در ارومیه به دلیل تعداد بالای مسلمانان بیشترین تعداد مکان های مذهبی مانند مساجد نیز به آنها تعلق داشته و در کنار آنها، 60 کلیسا نیز در ارومیه وجود دارد که 40 مورد از آنها متعلق به ارامنه و مابقی متعلق به آشوریان است.

تفاوت های کلیسای آشوریان و ارامنه

تفاوتی که بین کلیساهای آشوری و ارمنی وجود دارد به دلیل معماری خاص آنها است برای مثال در کلیساهای آشوری ساخته شده تا قرن 18 میلادی استفاده از سنگ های لاشه بیشتر مورد توجه بوده و پس از قرن 18 میلادی استفاده از مصالحی مانند آجر در ساخت کلیسا نیز دیده می شود که این کلیساها بیشتر به سبک بازلیک و مستطیل مانند هستند.

به طور کلی باید گفت که الگوی اولیه نقشه کلیساهای آشوری عموماً به صورت تالار نیایشی تک ناو با محراب در ضلع شرقی(با چند پله اختلاف سطح) و اتاقی در پشت محراب است و پوشش سقف تالار نیایش در این کلیساها طاق گهواره ای داشته و پوشش سقف اتاق پشت محراب گنبدی شکل بوده و تعداد ناقوس بیشتری دارد.

در میان کلیساهای آشوری بعضی از آوازه و قدمت بسیاری برخوردار هستند که کلیسای ننه مریم یا کلیسای شرق آشور ارومیه از جمله آنها است، برای دیدن این کلیسا باید به خیابان خیام جنوبی ارومیه رفت جایی که در میان پاساژ های مدرن و مغازه های کیف، کفش و لباس اثری تاریخی با نمایی از آجرهای سنتی و نماد صلیب بر بالای برج ناقوس آن خودنمایی می نماید و مشاهده همین نماد کافی است تا شما به سمت کلیسا، جهت خود را تغییر داده و بازدیدی از آن داشته باشید.

مکانی که در آن ایستاده ای مقدس است

وارد کلیسا که می شوید با کمی دقت متوجه خواهید شد که این کلیسا از دو قسمت قدیمی و جدید ساخته شده است که قسمت قدیمی یک در قدیمی و کوتاه دارد و سرت را که خم می کنی تا از در کوتاه کلیسا داخل شوی، چشمت به تابلویی می افتد که در آن نوشته: نعلینت را از پا بیرون کن، مکانی که در آن ایستاده ای مقدس است.

قسمت قدیمی کلیسا برخلاف سایر کلیساها، هیچگونه نیمکتی برای نشستن و وعظ و اعتراف کشیش ندارد، داخل کلیسا شبیه به دالان هایی تودرتو بوده که با سقفی کوتاه و مصالحی مانند سنگ و ملات ساخته شده اند که در بخشی از آن محرابی بسیار ساده و در عین حال حذاب وجود دارد که در پشت آن دالانی آبی رنگ و تزیین شده با عکس عیسی مسیح قرار گرفته است و هنگام مراسم، کشیش در آنجا می ایستد.

سادگی، زیباترین ویژگی کلیسای ننه مریم ارومیه است

در مجموع باید گفت که سادگی در این کلیسا به خوبی نمود دارد چرا که آشوریان عقیده دارند که باید از تزئین کلیساها پرهیز کرد بنابراین در داخل کلیسا اتاقی کوچک با سقفی گنبدی شکل قرار گرفته است که محرابی بسیار ساده و عاری از هر گونه تکلف که تنها با تصویری از حضرت عیسی(ع) آراسته شده است در آن به چشم می خورد و خبری از تزئینات رایج در کلیساهای دیگر نیست.

در داخل دالان های کلیسا چندین قبر نیز وجود دارد که فلسفه وجود آنها به باور مردم مبنی بر متبرک بودن صحن این کلیسا در قرون گذشته برمی شود که براساس این باور، دفن اموات در این محل انجام می گرفته که تا چند سال پیش نیز کاملاً پوشیده از سنگ قبر بوده که در حال حاضر نیز تعدادی از آنها در داخل کلیسای قدیمی و تعدادی نیز در قسمت پشتی کلیسای جدید قرار دارند.

کلیسایی که احتمالا روزی یک آتشکده بود

کلیسای ننه مریم دارای طاق های زیبا و قرینه است که به گفته کارشناسان، معماری آن شبیه آتشکده های دوران ساسانی است و حتی بعضی نویسندگان آشوری بر این باور هستند که این کلیسا قبل از ورود مسیحیت به منطقه، یک آتشکده بوده که موبدان زرتشتی در این مکان مشغول راز و احتیاج با خداوند بوده اند که روایت هایی از این موبدان نیز توسط بعضی نقل شده که تا به امروز به اثبات نرسیده است.

شنیدن داستان این موبدان زرشتی نیز برای بازدیدنمایندکان از کلیسای ننه مریم ارومیه خالی از لطف نیست؛ گویا یک شب این موبدان در حالی که در حال عبادت بودند به ناگاه در آسمان یک شی نورانی را از طرف شرق مشاهده می نمایند که به باور آنها این شی نورانی به معنی تولد یک منجی بوده است و بنابراین برای اطمینان از این موضوع، همان شب از ارومیه به سمتی که نور را مشاهده نموده اند، یعنی اورشلیم راهی می شوند.

مسیح کجاست؟

داستان سفر این موبدان به اورشلیم در سرآغاز باب دوم انجیل متی اینگونه آمده است: و چون عیسی در ایام هیرودیس، پادشاه بیت اللحم یهودیه تولد یافت ناگاه مجوسی چند از مشرق به اورشلیم آمده گفتند کجاست آن مولود که پادشاه یهودیه است، زیرا که ستاره او را در مشرق زمین دیده ایم و برای پرستش او آمده ایم، اما هیرودیس پادشاه چون این را شنید مضطرب شد و تمام اورشلیم با وی، پس همه روسای کهنه و کاتبان قوم را جمع نموده از ایشان پرسید که مسیح کجاست؟ باید متولد شود.

خاتمه با تعیین شدن میلاد حضرت مسیح(ع) این سه موبد زرتشتی نیز پیرو ایشان شده و پس از بازگشت از اورشلیم، این آتشکده را تبدیل به کلیسا می نمایند که این داستان نیز بنا بر روایتی بر روی سنگی حک شده است که سنگ مذکور توسط ارتش شوروی از کشور خارج و در موزه کیف نگهداری می شود و موضوع جالب تر اینکه که امروزه بعضی بر این عقیده هستند که مقبره یکی از آن موبدان زرتشتی نیز در داخل این کلیسا قرار گرفته است که در صورت اثبات این موضوع، کلیسای ننه مریم ارومیه تبدیل به یکی از مقدس ترین کلیساهای مسیحیان خواهد شد که سالانه هزاران جهانگرد را به سوی خود جذب خواهد نمود.

داستان های تاریخی و شنیدنی کلیسای ننه مریم تنها به این داستان خلاصه نمی شود بلکه یک داستان دیگر در خصوص این کلیسا این است که یک شاهزاده چینی به نام بافری نیز برای دیدار با اسقفی در بین النهرین راهی این سرزمین شده بود که در راه بازگشت در شهر ارومیه در این کلیسا توقف نموده و با مشاهده کلیسا و اعتقاد به آن، هزینه بازسازی و بازسازی آن را در حوالی سال 642 میلادی پرداخت می نماید.

از آنجایی که کلیسای ننه مریم ارومیه یک کلیسای قدیمی متعلق به دوران ساسانی بوده در طول سالیان گذشته چندین بار مورد بازسازی قرار گرفته که در این بازسازی ها به بافت اصلی بنا دست زده نشده است و سعی شده است با مهارتی خاص، بافت اصلی کلیسا حفظ شود.

قسمت جدید کلیسا نسبت به قسمت قدیمش قدمت کمتری دارد و این قسمت صحن نسبتا بزرگی دارد که از سال 1342 شمسی برجی جدید نیز به عنوان سالن برگزاری مراسم رسمی به آن اضافه شده است.